Ariztondo: "Ez naiz doakotasun neurri unibertsalaren oso aldekoa"
IRUNE BERRO
Josune Ariztondoren (Ondarroa, Bizkaia, 1949) iritziz, «bizitzak ekartzen ditu aukerak, beste batzuen atzetik». Jose Luis Bilbaok eskaini zion Kultura diputatu postua. «Baietz esan nion; erronka polita dirudi».
Juanjo Menak Bilbao Orkestra Sinfonikoaren zuzendari artistiko izateari utziko dio. Esaten dutenez, Aldundiarekin desadostasunak dituelako utziko du .
Ekainaren amaieran bukatzen zaio kontratua, eta bere gogoa da estudiatzea, etxean geratzea. Esango nuke ziklo bat bete dela. Bederatzi urte pasatu dira Juanjo Mena zuzendari hasi zenetik, eta denbora tarte horretan orkestra asko hobetu da. Aldi berean, Menak berak esaten duenez, bera ere hazi egin da orkestrarekin. Daukan adinagatik eta munduko orkestrez daukan ezagutzagatik, orain aro interesgarria biziko duela iruditzen zait. Harremanetan jarraituko dugu harekin. Solaskide aparta da, orkestrari buruz hitz egiteko.
Beraz, arazorik ez da izan Mena eta Aldundiko agintarien artean?
Nik ez dut izan inolako arazorik.
Eta zure aurretik Kultura diputatu izandako Belen Greavesek bai?
Aurreko istorio eta kronikak hemeroteketan daude. Hor ez daukat nik zer esatekorik.
Nor izango da BOSeko hurrengo zuzendaria?
Hori ez dakigu oraindik. Pentsatzen ari gara.
Bilboko Euskal Museoa Aldundiak zeharo ahaztuta duela uste dute zenbait adituk. Bere jarduera urria dela, besteak beste, aurrekontu txikia duelako. Indartzea pentsatu duzue?
Museo arkeologikoa zabaltzeak ekarriko du arlo arkeologiko, etnografiko eta historikoa indartzea. Museoen jarduna ez da erraza, egun dagoen lehiarekin. Museo Arkeologikoa zabaltzeak ekarriko du bi museoen indartzea. Bi museo horiez aparte, Bilboko Alde Zaharrean badugu museo multzo interesgarria. Elkarren osagarri diren museo multzoa. Eta museoetako arduradunekin batera, horiek sustatzeari ekingo diogu.
Unamuno plazan egiten ari zaretena da Museo Arkeologikoa, ezta? Noiz zabalduko duzue?
Udazkenean. Lezamako geltoki zaharra hartzen du museoak, eta horrek jartzen dituen mugak eta baldintzak -lehengo eraikina delako- atzeratu ditu apur bat, baina ez asko, hango lanak.
Santimamiñeko koba birtualki ikusi ahal izango dela esan duzu. Non ikusi ahal izango da hori?
Santimamiñen bertan, koba ondoan dagoen baselizan. Santimamiñe eta inguruak daukan ingurumen berezitasunagatik ezin da eraikin berririk egin bertan. Horregatik jarriko dugu baselizan ikus-entzunezko ekipoa. Emanaldi birtualak eskainiko ditugu, hiru dimentsiotan. Koba barruan aurkikuntzarik egonez gero, berehala erakutsi ahal izango ditugu saio birtualetan. Kobari dagokionez, urteetan egin diren aldaketek kalte biologiko eta organikoak eragin dituzte. Horregatik kobaren sarrerara baino ezingo da sartu hemendik aurrera. Aldamio bat jarriko dugu, eta bertatik ikusi ahal izango dute koba bisitariek. Arkeologoek lanean jarraituko dute. Martxoan inauguratuko dugu.
Eguneko hamabost lagun bakarrik sar daitezke kobara, gaur egun. Martxotik aurrera jende gehiago sartu ahal izango da?
Kobara ez. Hori hola mantenduko dugu, kalterik ez eragiteko.
Diru laguntza publikoak jasotzen dituzten gainerako museoek bezala, Guggenheimek astean behin doako eguna eduki beharko lukeela pentsatzen du gizartearen zati handi batek. Eta Museoaren legeak hala dio. Baina Guggenheimek uko egin dio doako eguna ezartzeari. Kultura diputatu gisa zer iritzi duzu?
Aspaldi eztabaidatutako kontua da hori. Doako eguna ezartzeak ez dakit zer ekarriko lukeen. Iruditzen zait batzuetan ikur gisa erabiltzen diren hitzak direla doakotasunari buruzkoak. Uste dut edozein ondasunen zati handi bat herritarrek ordaintzen dugula ere, beste zati bat erabiltzaileek ordaindu behar dutela. Beste gauza bat da ezer ordaindu ezin duenari aukerak eman behar zaizkiola. Horren aldekoa naiz gehiago. Baina ez naiz doakotasunaren neurri unibertsalaren oso aldeko.
2005. urteari dagokion fiskalizazio txostenean, Herri Kontuen Euskal Epaitegiak (HKEE) esan zuen Eusko Jaurlaritza eta Bizkaiko Foru Aldundiaren eskutik Guggenheimek jasotako diru laguntzak gehiegizkoak zirela, eta erakunde horiei itzuli beharko liekeela dirua museoak.
Ez dakit 2005ean Herri Kontuen Euskal Epaitegiak zer esan zuen.
2007ko ekainean eman zuen txostenaren berri. HKEEk esan zuen Jaurlaritzak eta Aldundiak Guggenheimi emandako dirua gehizkoa zela. Zer uste duzu? Ados zaude Aldundiak Guggenheimi urtero ematen dion diruarekin?
Bai. Gai horrekin ez daukat ezer esatekorik.
Guggenheim titulartasun pribatuko museoa izaki, ez litzateke egokiagoa diru hori Bizkaiko museo publikoen artean banatzea? Esaterako, Bilboko Arte Eder museoari diru gehiago ematea? Aurten, gainera, ehun urte beteko ditu.
Guggenheimek balio erantsia du; ekonomian eragin handia du. Eta hori zaila litzateke, beste era batera funtzionatuz gero. Erakunde pribatu askok jasotzen dituzte diru laguntza publikoak pentsatzen delako bueltan dakarten ondasuna, dela kulturala dela ekonomikoa, herritar guztien onerako dela. Beraz, ez nuke marrarik egingo publiko eta pribatuaren artean.
Rekalde aretoa sustatzeko ahalegin berezirik egingo duzue? Hirukia osatu beharko luke Guggenheim eta Arte Eder museoekin batera, baina badirudi kostatzen ari zaiola Bilboko mapa artistikoan lekua egitea...
Bere erabilera eta papera berriro aztertu beharko ditugu. Baina nik uste dut Arte Eder museoak baduela bere espazioa. Ez hirukoa osatzeko modukoa, zeren hiruko baten egoten diren harremanak berdintsuak izaten dira. Artista batzuk ospetsuak dira; beste batzuk berriak dira; eta beste batzuek historiara pasatzeko asmoa dute, eta horretarako lekua behar dute Rekalden. Museo bakoitzak duen papera definitzeko baino gehiago, bakoitzak duen helburura iristeko etengabe egokitzeko lan egin behar dela uste dut. Rekaldek jarraitu behar duen papera bide horretatik ikusten dut. Beharbada, interesgarria izan daiteke artistekin mintegiak egitea berriro ere.
Kargu berriarekin batera, euskararen sustapenaren inguruko ardurak ere bere gain hartu ditu Ariztondok.
Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia estrategikoa zela onartu zuen Aldundiak, eta, horrenbestez, euskara sustatzen duten enpresei lagundu behar die. Baina Bizkaiko legediaren arabera, EBPNren oinarri hori formalismo hutsa da, legediak baitio ezin zaiela enpresei lagundu. Ez al da kontraesankorra?
Ez, ez dago inolako kontraesanik. EBPN estrategikoa da; hala definituta dago Eusko Legebiltzarrean. Hiru helburu estrategiko ditu, baina erakunde bakoitzak bere eginkizunak ditu, eta ez dituzte beti eginkizunak izaten hiru helburuetan. Enpresei diruz laguntzeko badaude beste bide batzuk. Euskara planak egiten laguntzen zaie Bizkaiko enpresei. Horretarako adituak, prestakuntza ikastaroak eta publizitate kanpainak ditugu; eta Alkarbide elkartea, euskara teknikarien ardura duena. Eta ez noa enpresak aipatzera, baina buruan baditut hainbat enpresa pribatu diruz laguntzen ditugunak.
Bizkaian hori?
Bai, noski. Gertatzen dena da egoitza eta zerga ordainketa Bizkaian izan behar dutela enpresa horiek. Bizkaiko Aldundiaren dirua jaso ahal izateko behintzat.
Aldundiak Bizkaiko euskarazko komunikabideekin azken urteetan izan duen jarrera mantenduko du edo diru laguntzak ematea aztertuko duzue? Busturialdeko eta Lea-Artibaiko Hitza kazetek ez dute diru laguntzarik jasotzen.
Enpresa pribatuei laguntzeak ez du esan nahi enpresa pribatu guztiei lagundu behar zaienik. Gotzonekin [Lobera] harreman estuetan nabil hainbat gauza aztertzen, eta hori ere aztertuko dugu. Bai Gotzon Loberarekin, bai etorriko den zuzendari berriarekin ere. Orain arte Bizkaiko Foru Aldundiak jarraitu duen hizkuntza politika eta kultura politika ez dira niretzat arrotzak. Horien jabe izan naiz. Politika horiek definitzen parte hartu dut. Jarraituko dugu politika horiek definitzen bederatzi urtean elkarrekin lan egin dugunok, nahiz eta orain beste ardura batzuk izan. Ikusiko dugu, aztertuko dugu, eta erabakiko dugu Hitza egunkariei diru laguntzarik eman edo ez.
Bizkaiko hizkuntza politika definitzen duen lantalde hori Aldunditik kanpo dauden lagunek osatutakoa da, ezta? Zu EAJren EBBko idazkaria izan zara azken urteetan, baina Bizkaian zein hizkuntza politikari jarraitu erabaki duzun pertsonetako bat izan zarela esan duzu.
EBPN egiten eta burutzen oso ardura handiak izan nituen. Orduan sortu genuen herri aginteen arteko Akoba batzordea. Gotzon Loberarekin harremana izan dut azken urteetan, bakoitzak bere ardurak izan dituen arren. Esan nahi dizudana da hemen egon izan banintz, hemen egon den pertsonak egin duena egingo nukeela. Edo hark egin ez duenik ez nukeela egingo.
Esan duzu enpresei laguntzeak ez duela esan nahi enpresa guztiei laguntzea. Zein irizpideri jarraitu diezue urte hauetan zein enpresari lagundu erabakitzeko?
Irizpideak idatzita egoten dira dekretu guztietan. Beraz, dekretuak begiratzea besterik ez daukazu. Bizkaitarrei zerbitzu orokorra ematea, euskararen aldeko jarduna izatea, dirua irabazteko asmorik ez izatea...
Lea-Artibaiko eta Busturialdeko Hitzek ez dituzte oinarri horiek betetzen?
Ez dakit. Aztertu behar dut. Baina hemen kazetari gisa zauden aldetik esaten dizut BERRIA eta Hitza-rekin jarraituko dugun politikaz zurekin barik, haiekin hitz egin nahiko nukeela. Eta hitz egingo dudala.
Gotzon Lobera izan da orain arte Aldundiko Euskara Sustatzeko zuzendaria. Nor izango da haren ordezkoa?
Oraintxe gabiltza azken urratsak egiten. Astebeteren buruan amaituta egongo da prozesua eta edukiko dugu zuzendari berria. Ezin dizut gehiago aurreratu.
Bilbo da euskal hiztun gehien dituen Euskal Herriko hiria. Pentsatu duzue ekimenen bat martxan jartzea Bilboko euskaldunen artean ezaguerak egiteko eta komunitatea sortzeko?
Bilbo da euskaldun gehien dituen espazio publikoa, biztanle gehien dituen lekua delako. Euskaldunen dentsitatea beste kontu bat da. Bilbon oso auzo desberdinak daude; batzuetan marraz gaindi joaten da euskal hiztunen kopurua, beste batzuetan ez da iristen. Erakunde publiko gisa aukerak ematen ditugu. Hor dago Euskararen Etxea. Euskararen erabilera eta etxe horren erabilera landu nahi ditugu orain. Jakin badakigu Euskadi osoan dagoen Euskararen Etxe bakarra dela. Euskarari buruzko mintegi eta bestelakoak indartu nahi ditugu. Baina guk ez dugu elkarterik sortuko. Euskal Herrian bada kultura elkarkorra. Azpiegiturak sortuko ditugu. Eta elkarlana bultzatuko dugu euskararen alorreko gizarte eragileekin. Baita ere tokian tokiko eragile administratiboekin. Gizarte eragileak dauden tokian haiek lan egitea komeni da, eta guk laguntzea. Administrazioa ailegatu behar da gizarte ekimena ailegatzen ez den tokietara. Baina gizarte ekimena ezin du ordezkatu.
