1998ko Apirilak 6
72.
alea
SUMARIO
-Juan Jose Ibarretxek EAJko Aberri Batzarrean, 1998ko martxoaren 28an,
egindako hitzaldia.
-Nota del Euzkadi Buru Batzar del PNV sobre la Manifestación del día 5
de abril.
JUAN JOSE
IBARRETXEK EAJKO ABERRI BATZARREAN, 1998KO MARTXOAREN 28AN, EGINDAKO HITZALDIA
Gaur egungo
edozein gizarte modernok etorkizuna izaten du erronka, eta geroaren oinarriak
ezarri behar ditu. Oraingo gizartea, bestalde, modernoa da, urduria, konplexua,
teknifikatua, informatizatua eta askotarikoa; eta, jakina, Euskadi ez dago
gizartearen arazo eta desafioetatik aparte.
Horregatik, euskal abertzaleok XXI menderako herria prestatu behar dugu;
horixe da gure helburua. Eta prestatzelan hori, zer esanik ez, bizi garen
gizartearen ezaugarrietatik abiatuta egin behar dugu, kontuan hartuta, beti ere,
gure gizartea, beste edozein bezalaxe, etengabe aldatzen ari dela.
Pentsa genezakeenaz bestera, arriskua eta zalantza ez dira oraingo
garaietako ezaugarriak. Benetako ezaugarriak, ordea, beste batzuk dira:
arintasuna eta sakontasuna, eta egoera horretan gertatzen ari dira aldaketak.
Informazioaren etengabeko eta apurkaapurkako iraultzaren eraginpean dago
gizartea. Baina gure artean dagoen iraultza ez da ideologikoa, teknologikoa
baizik: mugarik gabeko posibilitateak izateaz gain, distantziak laburtzen ditu,
eta gizarteen ezagutzaren nahiz prestakuntzaren garrantzia goren gradura igotzen
du.
Iraultza hori, gainera, Europako integrazio geldiezinarekin batera
gertatzen ari da. Europara biltzeko prozesua, azken urteotan, eztabaida
politikoaren mugak hausten ari da; izan ere, oraintsu arte, naziomuga fisikoen
arazoa baino ez baitzen eztabaidagai.
Gizartearen, ekonomiaren eta politikaren ingurumari honek autogobernuari
buruzko hausnarketa eragin behar du euskal abertzaletasunean, alegia, zeinnolako
tresnak behar dituen gure herriak etorkizuna lantzeko, beti ere, pentsatu eta
sinesten duguna aintzat hartuta.
Eta hori lortu ahal izateko, ez ahaztu, kontuan hartu behar da ideia
politikoen legitimazioa gero eta lotuago dagoela emaitzekin, baina baita gure
gizartea osatzen duten herritarrei ongizatea eskuratzeko gaitasunarekin ere, hau
da, ekintza publikoan dugun gaitasunarekin.
Horretarako, ezinbestez, bai politikan, bai administrazio publikoetan,
ganorazko kudeaketa, eztabaida eta argudioak erabili behar ditugu eguneroko
eginkizunetan. Ildo horretan, jokabide politiko eta ekonomiko serioek ekarriko
dituzte balore horiek.
Azken finean, aldatzen ari den gizarte batez ari gara. Gure gizarteak
ontzat jo behar du aldaketa, baina ez gaitz saihestezin baten modura, baizik eta
eraldatu eta garatzeko elementu aktibo eta eraginkor modura. Horrela egiten
duten gizarteek onura lortuko dute besteen aldean.
Aldaketa funtsezko elementua izango da, eta horren inguruan diseinatu
beharko ditugu gure jokabide guztiguztiak.
Egokitu beharra dugu, ezinbestez. Eta hori oso garrantzitsua da gure
gizartean, zeren geurean, sarriegi, zilboresteari begiratzen baitiogu, eta,
bestalde, uste dugu munduan gertatzen den guztia gure erabakipean dagoela; eta,
hain zuzen ere, horren kontrakoa jazotzen da. Gu geu, unibertsaltasuna onartuz
eta umiltasunez, geure duguna eskaini eta eman behar dugunok.
Zein dira, bada, gure herriaren etorkizuneko oinarriak?
Lehenengo eta behin, gure lurraldeak protagonismo nabaria izan behar du.
Eta lurraldea esatean, hauxe adierazi nahi dugu: gizarte osoa, eta bere
jarduteko modua, alegia, bere lan egiteko eta bizitzeko, harremanak izateko,
negozioak egiteko, ezagutza berriak hartzeko, eta, nola ez, mundura irekitzeko
moduak. Ezaugarri horiek guztiak, horrenbestez, berebizikoak dira herri bat zer
den azaltzeko, baina baita zer izan nahi duen adierazteko ere.
Bigarrenik, akordioak erabiliz eraiki behar dugu geroa. Euskal gizarteari
dagokionez, gure barrubarrutik erdietsitako adostasunak abiapuntu izan behar du
kanpokoekiko harreman politiko, ekonomiko nahiz gizartezkoetan.
Hirugarrenik, ondo baino hobeto onartu behar dugu errealitate berri bat
datorrela, eta hor garatuko dugula gure jarduna eta gure autogobernua.
Errealitate berri hori Europa da, noski.
Eta laugarren oinarriak planteamendu sakon bat dakar: esandako guztiak
zentzua izango du baldin eta, soilik baldin, gizartearentzako justizia
eraikitzeko gauza bagara. Eraikitzebideak aurpegia eta begiak izan behar ditu;
izan ere, arazo guztien atzean pertsonak dira beti.
Berezko
erkidegoa
Mundu osoan, bada galdera handi bat. Eremu ekonomiko eta politiko
beraren barruan, eta denok antzeko baldintza sozioekonomikoetan murgildurik,
erkidego batzuek zergatik dute aurrerabide handiagoa beste batzuek baino?
Zergatik jokatzen dute hobeago edo txarrago enpleguarekiko? Zergatik dituzte
jarduera gehiago, eta zergatik dute malgutasun handiagoa edo txikiagoa?
Galderen erantzuna hauxe litzateke: erkidego horiek argi daukate zer izan
nahi duten geroan, eta parte hartze aktiboa dute beren etorkizun hurbilena
zehaztean.
Zientzia ekonomikoak, oraintsu arte, ez du behar bezala baloratu zein den
lurraldearen eginkizun aktiboa aldaketaeragile moduan. Jarrera aktibo horrek
azalduko digu zergatik dauden ongizatemaila ezberdinak erkidego batzuen artean.
Lurraldea eragile inaktibotzat jo izan da, oker jo ere, eta ustea zen
pasiboki bereganatzen zituela aldaketaprozesuak. Erkidego naturalek, alegia,
edozein erkidego zehaztu eta bereizten dituen baloreen multzoek, azaltzen digute
zergatik herri batzuk dauden aurrerago beste batzuk baino gizarte eta
ekonomiaren ikuspegitik.
Ikuspegi horretatik, une berezian gaude euskaldunok, eta geure buruari
galdetu behar diogu zein den Euskadiko erkidego naturalaren eginkizuna Europako
integrazioan, eta zein etengabe aldatzen ari den gizartearen aurrean.
Denok zehaztu beharko dugu zein den gure eginkizuna XXI. mendean, beti
ere, kontuan hartuta ez dagoela mirarizko errezetarik oraingo gizarte konplexu
eta anitzaren arazoak konpontzeko.
Erkidego naturalek jartzen duten dinamismoa, bizitasuna, ilusioa eta
prestakuntza dira erantzunetako batzuk. Ezaugarriok, hain zuzen ere,
arrakastaren adierazgarriak dira.
Bizi eta garatzeko jarreren artetik, baztertu beharrekoak dira
inmobilismoa eta etsipena. Egiteko dauden erronkei aurre egiteko gaitasuna
funtsezkoa da gure etorkizuna zehazteko.
Adostasuna
Adostasuna berebizikoa da etorkizuna eraikitzeko. Eta berebizikoa ere
bada izaera abegitsua eta tolerantea izango duen proiektu irekia garatzea.
Horixe da, eta ez besterik, etorkizuneko abertzaletasunaren proiektua.
Elkarguneak sortu behar
ditugu. Izan ere, gizarteek eta merkatuek, gaur egun, oso zigortzen dituzte
etengabeko banatzea eta elkar jotzea.
Akordioak lortu behar ditugu, ados jarri behar dugu, baina adostasuna,
batez ere, geure herritik bertatik bultzatu behar dugu. Geure artean akordioak
lortzeko dugun gaitasunaren arabera, modu bateko edo besteko emaitza izango da:
nolako irtenbidea eman gure arazoei, zer izan nahi dugun, nolakoak izango
garen... gaitasun horren esanetara dago. Ezin,
gainera, bestela izan. Horixe da, beraz, euskal abertzaletasunak etorkizunean
ekin behar duen eginkizuna.
Sentitu behar dugu, bizi behar dugu, “herria izan” behar dugu, eta
horrela agertu besteekiko harremanetan.
Euskadik akordioa barruan eta barrutik eraikitzeko gaitasuna izatea
guztiz funtsezkoa izango da betetzeke ditugun helburuetako batean aurrera
egiteko. Zertarako balio du ekonomia hazteak eta ongizatea sortzeak baldin eta
ez bagara gauza gure ondorengoei gizarte tolerantea uzteko?
Bakea ezin da atzeratu, lortu egin behar dugu. Etsipena eta inmobilismoa
ez dira gai horretako bidelagunik onenak. Bizitzako arlo guztietan gertatzen den
bezala, bakea ere konkistatu behar da. Bakera eramaten duten prozesuak, ahalegin
pertsonal, intelektual eta kolektiboaren ikuspegitik, gogorragoak dira liskarrak
eta aurka jartzeak baino. Eta, gainera, denok maite dugu bakea. Baina bakea
landu behar da.
Akordioa euskal abertzaletasunaren ardatz nagusia izan da, da eta izango
da, eta, hortaz, Eusko Alderdi Jeltzalearen pentsamenduarena ere bai.
Horregatik, harro senti gaitezen proiektu abertzale ireki, abegitsu eta
tolerante honetako kide izateagatik. Eta eraiki dezagun euskal gizartearen
barruan, akordiotik abiatuta, izan nahi duguna.
Gure
aukera: Europa
Europa erronka eta aukera da aldi berean. Zoritxarrez, Europa gehiago
hazi da beharrak eraginda, borondateagatik baino. Benetako europazaletasunak
baino ekonomiaren inperatiboek eraginda eraikitzen ari da. Baina, hala ere,
ekonomiaren eta monetaren batasuna abian da eta moneta bakarra errealitate
bihurtuko da lau urte barru.
Kontuan har dezagun, bestalde, proiektu honek iaia seguru ekarriko dituen
irabazi ekonomikoak ez direla orekaz banatuko. Batzuek ez dute etekin
proportzionalik jasoko. Herri bakoitzaren prestakuntzamaila nolako, halako
irabazibanaketa gertatuko da. Nolako malgutasunmaila eta egokitzapengaitasuna,
halako banaketa.
Euskadik kudeaketa serio eta lehiakorra bilatu behar du, eta, horixe egin
behar du bere unitate ekonomiko bakoitzetik. Gaur egun, herriak ez dira
lehiakortasunaren gune. Bai, ordea, beren bizilagunak, beren familiak, beren
enpresak, hain zuzen ere, abantaila konparatiboak ekartzen dituztenak. Badira,
izan, herri batzuk bat ere lehiakorrak ez direnak nazioarteko merkatuetako
enpresa liderrekin; eta, alderantziz, badira beste herri batzuk oso enpresa
lehiakorrak dituztenak.
Etorkizun argia izateko, enpresek eraginkortasunez eskaini behar dituzte
zerbitzuak. Arin erantzun beharko dute, eta irtenbide egokiak eman beharko
dizkiete gizartearen eskariei. Beti kalitatea eskainiz. Eta ez du inolako
garrantzirik izango proiektu publiko zein pribatu izateak, edo proiektu politiko
zein gizartezkoa izateak.
Sektore publikoak, beraz, ikasi beharko du kultura berri batean mugitzen.
Garai batean, zorpetze publikoa eta defizita ziren arazoei irtenbideak biltzeko
tresnak; jokabide hori atzean geratu da. Garai batean, sektore publikoak
zerbitzuak eskaintzen zituen kudeaketa eraginkor eta modernorik gabe; jokabide
hori atzean geratu da. Kultura berri baterako jauzi hori beharrezkoa da, baldin
eta zehaztu nahi badugu zeini egin behar dizkiogun zerbitzuak, zein
baliabiderekin egin behar dugun eta, batez ere, nola egin behar dugun.
Giltzetako
bat: prestakuntza
Sektore publikoak, bai eta gizarte osoak ere, ahalegin handia egin
beharko du aurrerantzean, alegia, jabetu beharko du etengabeko ikaskuntzaren eta
prestakuntzaren garrantziaz, biak ezinbestekoak baitira bizi garen gizartean.
Mende honetan zehar, hainbat gai guztiz garrantzitsuak izan dira garapena
sendotzeko, baina, gaur egun, ordea, galdu egin dute protagonismoa.
Kapitalak, lehengaiak eta teknologia oraindik ere garrantzitsuak dira,
baina errazerraz mugi daitezke herrialde batzuetatik besteetara. Gaur egun,
prestakuntzak, alegia, gizarte jakin bateko emakumeen eta gizonen gaitasunak,
zedarritu eta karakterizatzen ditu herrialde lehiakorrak, bai eta ongizate eta
barneko hesioko proiektuak garatzen dituzten erkidegoak ere.
Gure gazteria kontraesan zitalean bizi da: gure historiako gazteriarik
prestatuena dugu, baina gazte horietako asko eta asko langabezian ditugu.
Inork ez du arazo hau konpontzeko irtenbide magikorik edo batbatekorik.
Gai honetan, berriro ere, etsipena eta inmobilismoa dira arazoari aurre egiteko
errezetarik txarrenak. Mundu soziolaboralean ere, kultura berri bat sartzen ari
da, eta kultura horretan errezeta zaharrek aspaldian galdu zuten arazoak
konpontzeko baliagarritasuna. Beraz, elkarrizketaren eta gizarteharremanen
kultura berria dugu. Ekonomiak hazi behar du, aberastasuna sortu behar dugu, bai
eta lana sortu ere gizarteko kide guztientzat. Horren kontrakoa etsitzea
litzateke, eta gizarteak ezin du etsi. Bestalde, enpresak dira lanpostuak sortu
eta ongizatea ekartzen dutenak. Eta, horregatik, bai enpresariek, bai langileek,
lankidetzan aritzeko formula berriak aurkitu beharko dituzte enpresen barruan;
horrela enpresa hazi egingo da, eta lanpostuak sortu. Eta, noski, eginkizun
horietan erakunde publikoen laguntza izango dute beti.
Baina ez dezagun gure burua engaina. Legeek bakarrik ez dute gizartea
malguago bihurtzen, ez eta postulatu berriak onartarazten. Hain zuzen ere,
kontrakoa gertatzen da. Gizarteak, herritarrak, familiak eta enpresak dira
malguak edo zurrunak direnak, eta horiexek ere dira arlo soziolaboraleko
formulazio berriak akordio bidez onartu edo ezesten dituztenak.
Gure
autogobernua
Euskadiko autogobernua ere etengabeko aldaketaprozesuetan murgilduta
dago. Egokitu egin beharko dugu gure autogobernua. Eta, gainera, ondo erabili
beharko dugu. Izan ere, kontuan hartzen ez badugu bere sorreratik hona
gertatutako guztia, litekeena da orain dela 20 urte pentsatu eta zedarritutako
tresna zaharkituta geratzea. Ez ahaztu, bada, hamarkada bi hauetan, batetik,
Europako eraikuntza bera dagoela abian eta, bestetik, gizarte berri bat sortzen
ari dela informazioaren eskutik.
Orain arteko eztabaida klasikoaren gaia zen zenbat transferentzia zeuden
jaso gabe eta zein ziren beren eduki puntualak. Planteamendu berriak, berriz,
berarekin dakar orain arteko eztabaida klasikoa gainditzea. Eta eztabaida zital
horrek estatutuaren oraingo geldialdira ekarri gaitu.
Europa berriaren eremuan badugu, oraindik ere, hausnarketa bat egiteko:
zehaztea zein den Euskadik bere proiektu politikoa garatzeko behar duen
autogobernumaila. Autogobernua, nolanahi ere, inteligentziaz eta abarrotsik gabe
erabili behar dugu. Herri txiki batek jakin behar du bere gaitasunak garatzen,
baina besteak molestatu gabe; saiatu behar du, halaber, epe ertain eta luzean
gauzatuko den proiektu bat sortzen, denok nahi ditugun onurak ekarriko
dizkiguna.
Errealitate berria, beraz, erronka eta aukera da aldi berean. Errealitate
horretara prestatu eta egokitu behar dugu gure autogobernua, horixe izango
baita, seguraski, helburu preziatua lortzeko modu bakarra. Eta helburua
diogunean, honakoa adierazi nahi dugu, alegia, errealitate berrian integratu
behar dugula, baina, gainera, Euskadik herri moduan duen nortasuna sakonduz.
Eraikitzeko
integratu egin behar da
EAJk gizarteproiektu bat du Euskadirentzat. Proiektuak herria eraiki
nahi du, baina baita gizartea integratu eta kohesionatu ere. Herriek, beren
burua gorengo mailakotzat izateko, ezin dute proiektu politiko bat garatu,
baldin eta aberastasuna berdintasunez banatzearekin batera, ez badituzte
gizartebidegabekeriak desagertarazten. Hau da, eraiki ahal izateko integratu
behar da. Gure garai hauetako hausnarketa politikoaren ardatzetako bat,
horrenbestez, horixe da.
Europak arazo larria du gaur egun. Bere ekonomia hazten ari da, baina ez
du nahikoa lanposturik sortzen. Hemen gertatzen dena eta Estatu Batuetako egoera
guztiz bestelakoa da: han, ekonomiaren hazkundea gauza da enplegua sortzeko.
Europako ekonomiak doiketak egin ditu lanpostuak desagertaraziz eta arriskuan
jarri ditu mendebaldeko demokrazien gizartealderdia. Estatu Batuetako ekonomiak,
langileen soldatak kaltetuz, gauza bera egin du, eta gizartebidegabekeria
handiko ereduaren oinarriak jarri ditu. Esan liteke, bada, eredu biek gaur egun
porrot egin dutela.
Europak eta bera osatzen duten gizarteek erronka handi bat dute: nola
ekin aurrerantzean ere gizarteestatua defendatzen, izan ere, estatumota hori
bere kulturaren ezaugarrietako bat da. Baina ezin ahaztu, inola ere,
aberastasuna sortzeko gaitasuna, ez eta munduan lehiatzekoa ere.
Egin beharreko
galdera oso sinplea da: zergen bidez jasotzen dugun aberastasunetik, zein zati
erabil dezakegu aberastasuna berriro banatzeko, zerbitzuak emateko
(osasungintza, hezkuntza, lanik gabeko pertsonentzako laguntzak, pentsioak...),
beti ere gure enpresen lehiakortasuna kaltetu gabe?
Gizarteestatuak, datozen aldietako enpresa libreko merkatuaren alderdi
solidarioa den neurrian, galdera hori du mahairatuta.
EAJk alternatibak eskaini nahi ditu eztabaida honetan; izan ere, bere
idearioaren barrubarruan euskaldunon ongizatea dago, ongizatea beharrezkoa eta
ezinbestekoa baita gure aberriproiektuak iraun dezan.
Badira, izan, halaber, gai horiei buruzko aldarrikapen oportunistak; ez
ditzagun kontuan har. Gaiok oinarrizkoak eta funtsezkoak dira herri batentzat.
Ondasunak eta aberastasuna banatu aurretik, jarduera, aberastasuna eta enplegua
sortu behar dira. Dena denontzat leloa izan zuten sistema politikoek
izugarrizko porrota izan dute, eta, ondorioz, gizarte horiek benetako
desegitebidean daude.
Gure gizartearen moduko kolektibitateek dinamismoa, bizitasuna, ilusioa
eta prestakuntza behar dute aurrera egiteko. Zehaztu nahi badugu zer izan nahi
dugun, nola ekin aldi berriei, nola konpondu nahi ditugun gure arazoak...,
funtsezkoa izango da gure arteko eta Euskadiko barruko akordioa, hitz batean
adostasuna. Barrutik eraikitzen jakin behar dugu, eta guk geuk hartu erabakiak.
Horixe da sekretua. Eta, azkenik, denok gustora eta gurea sentituko dugun
proiektu bat diseinatu beharra dugu.
Eta eginkizun hori burutzeko, ezinbestekoa da abertzaletasun irekia,
abegitsua eta tolerantea. Baina, halaber, intelektualen tentsioa gehitu beharko
dugu aldaketa onar dezagun eta egoki gaitezen; azken finean, inteligentzia
erabili beharko dugu gure nortasuna sakontzeko.
Laburbilduz: Denbora berriak, erantzun berriak.
EAJren
EUSKADI BURU BATZARRAREN OHARRA
“Euskal Presoak Euskal Herrira”
lemapean Ibaetako taldeak deitu duen manifestaldiaren aurrean, EAJ bertan parte
hartzera gonbidatua izan delarik, EAJ-PNVaren EBBak honako hau esan nahi dio
iritzi publikoari eta, batik bat, deialdia egin dutenei:
1.- EAJk, bere Eusko Legebiltzarreko ordezkarien eskutik, behin eta
berriro aldarrikatu duela ondoko oinarrizko printzipio hau, alegia,
askatasunaz gabetutako pertsona orok zigorra bere sorlekutik ahalik eta
gertuen dagoen presondegian bete behar duela, pertsonen erauzketa soziala ekidin
ahal izateko oinarrizko baldintza modura. Baliozkoak eta guztiz indarrean
jotzen ditu, beraz, hartutako erabakiak, giza eta lege arrazoiengatik, gehiengo
parlamentari demokratikoetan oinarriturikoak direla kontutan izanik gainera.
2.- EAJk salatu egin du, hainbeste aldiz demokraten batasuna
aldarrikatzen duen Barne Ministrariak, kasu honetan euskal alderdi demokratikoen
gehiengoaren aldarrikapena kontutan izan beharrean, erabaki horiek mesprezatzea.
3.- Ala ere, EAJk uste
du, manifestaldiaren deialdia egiten duten zenbait talderekin batera joatea ez
litzatekeela ulertua izango ez geure alderdikideen partetik, ez eta euskal
hiritargoaren zati handienaren partetik, ezbaita ahaztu behar talde hauek behin
eta berriro egiten diotela uko, oinarrizko eskubide diren bizitzaren eta
askatasun fisikoaren eskubideen bortxaketak salatzeari.
4.-
NOTA
DEL EUSKADI BURU BATZAR DEL PNV
Ante el
anuncio de manifestación bajo el slogan "Euskal Presoak Euskal Herrira",
convocada por el grupo Ibaeta, habiendo sido el PNV invitado y requerido a
participar en la misma, el EBB del EAJ-PNV desea manifestar a la opinión pública
en general y a los convocantes en particular, que:
1.- El PNV a través
de sus representantes en el Parlamento Vasco, se ha pronunciado y ratificado en
distintas ocasiones en torno al principio elemental de que toda persona privada
de libertad debe cumplir la pena en el centro penitenciario más cercano a su
lugar de origen, como condición básica para evitar el desarraigo social de las
personas. Considera por tanto, válidas
y plenamente vigentes las resoluciones referidas, por razones humanitarias y
legales, soportadas además en mayorías parlamentarias democráticas.
2º.-
El PNV ha denunciado que el Ministro de Interior, que tantas veces apela
a la unidad de los demócratas, lejos de tener presente en este caso el
pronunciamiento de la mayoría de los partidos democráticos vascos, ha
despreciado dichas resoluciones.
3º.- Sin embargo, considera
el PNV que compartir manifestación con algunos de los colectivos convocantes
que se niegan reiteradamente a condenar graves violaciones de derechos
elementales, como el derecho a la vida y a la libertad física, no sería
entendido ni por nuestros militantes ni por la mayoría de los ciudadanos
vascos.
4º.- Nos guía una
convicción clara de tener que construir escenarios de paz buscando caminos de
reconciliación y perdón social. Deben
saber los convocantes, que el PNV participará en cuantas iniciativas sean
necesarias, siempre que cumplan los mínimos éticos necesarios en la defensa de
los derechos humanos.
1 de Abril de 1.998
